De selfiecultuur is al enkele jaren sterk aanwezig in onze maatschappij. Jongeren brengen uren per dag door op hun smartphone. Ze spenderen veel tijd op sociale media als Instagram en Tik Tok, waar ze continu beelden van elkaar en van bekende influencers zien voorbijkomen. Online leidt iedereen het perfecte leventje en is iedereen 24/7 gelukkig. De vraag is dus hoe schadelijk dat alles is voor de jongeren. Zorgt de selfiecultuur voor een druk om erbij te horen? Voor meer pestgedrag? Of zorgt het misschien net voor een ander pestgedrag?
We praten met jongeren om te weten te komen hoe zij de selfiecultuur ervaren. We hebben het met bekend pestexpert Gie Deboutte over de gevolgen van pesten. En met socialemedia-expert Sofie Verhalle hebben we het over de invloed van sociale media op de jongeren en op pestgedrag.
Een beetje geschiedenis
De selfiecultuur is een complex gegeven. Zoals de meeste culturen is hij niet van de ene op de andere dag ontstaan. Achter een schijnbaar simpel begrip zit dus een hele geschiedenis. Voor we dieper in kunnen gaan op de effecten van de selfiecultuur moeten we dus weten waar die precies vandaan komt.
In deze explainer vatten we de geschiedenis kort samen en geven we wat tekst en uitleg.
De cijfers
Nu we weten wat de selfiecultuur juist is kunnen we dieper ingaan op de effecten ervan. Wordt er effectief meer gepest door de komst van de selfiecultuur? Worden mensen uitgesloten als ze geen sociale media hebben? Het zijn allemaal terechte vragen, die later aan bod zullen komen. Eerst gaan we kijken hoe het is gesteld met jouw kennis over de cijfers rond pestgedrag en sociale media.
Klik op de afbeelding om de test af te leggen
De jongeren
De selfiecultuur leeft meer dan ooit onder jongeren. Bijna iedereen is actief op sociale media. Ze komen elke dag opnieuw weer in contact met de selfiecultuur, bewust of onbewust. Als er iemand weet hoe het is om met deze cultuur op te groeien zijn zij het dus wel. Om te weten hoe die jongeren de selfiecultuur nu precies ervaren gingen we naar Humaniora Kindsheid Jesu in Hasselt om enkele jongeren een paar vragen te stellen.
In gesprek met pestexpert Gie Deboutte
Pestgedrag wordt door een aantal zaken teweeggebracht. In eerste instantie zijn er omgevingsfactoren, en binnen die factoren gaan individuele elementen een beslissende rol spelen. Dan zijn er ook nog uiterlijke kenmerken, zoals kledij en haarkleur. Die kunnen iets kleins veroorzaken, maar zijn niet de essentie van het pestgedrag. Kledij kan dus een beslissende factor lijken, maar als die persoon zijn kledij zou veranderen, zal hij/zij nog steeds gepest worden. Het is dus bedrieglijk om te denken dat een uiterlijk kenmerk het pestgedrag zou leiden.
Door de selfiecultuur kunnen situaties optreden waar concurrentie tussen jongeren of jaloezie wordt aangespoord. Dat kan een toegang zijn naar pestsituaties doordat de focus op het uiterlijk leunt. “Sommigen gaan bescherming krijgen van anderen, de verdedigers. Anderen ondervinden dat die verdedigers afwezig blijven”, vertelt Deboutte.
Online gepest worden is heel wat intenser.”
Pestexpert Gie Deboutte
Wanneer we overschakelen naar pestgedrag op sociale media zegt Deboutte dat er door sociale media vooral intensiever gepest wordt. Uit onderzoek blijkt dat het merendeel van online pesten een gevolg is van het traditioneel pesten, maar als men kijkt naar de hardnekkigheid, scoort cyberpesten lager. Online gepest worden is heel wat intenser. “Wat er twintig jaar geleden schandaaltaal was, is nu genormaliseerd. Je bent er ogenblikkelijk zwaar door getekend. Dat is niet bij elk individu, maar we zien dat bij sommige kinderen die naar perfectionisme neigen. Daarnaast is er ook geen rustmoment meer. Stel dat je vroeger op school gepest werd, dan kon je even pestvrij zijn in vakanties en weekends. “Vandaag is er geen safe-zone meer.”
Hoe onzekerder je bent, hoe minder reële vrienden je hebt en hoe groter je onlinenetwerken zijn.”
Pestexpert Gie Deboutte
Vandaag de dag spiegelen we ons continu aan anderen. Door sociale media geven we die spiegel niet meer aan onszelf, maar geven we die spiegel aan anderen waarmee we ons connecteren.” En dat is gevaarlijk. “Hoe onzekerder je bent, hoe minder reële vrienden je hebt en hoe groter je onlinenetwerken zijn. Dat is een soort wetmatigheid.”
Vandaag duikt er een identiteit op, namelijk hoe presenteer ik mij op het internet. En dat zal het halen van: wie ben ik eigenlijk zelf.”
Pestexpert Gie Deboutte
Even een verwijzing naar Freud. Hij heeft identiteit proberen schetsen met de verschillende aspecten. “Vandaag duikt er een nieuwe identiteit op, namelijk hoe presenteer ik mij op het internet. En dat zal het halen van: wie ben ik eigenlijk zelf. Maar wat ben ik eigenlijk? Ik ben een lege doos die gevuld is door wat anderen belangrijk vinden, waar anderen van zeggen: ‘nu scoor je.’ En dan verdwijnt uw echte identiteit.”
Op sociale media komt iedereen in zijn eigen bubbel terecht. In dat bubbeltje zitten mensen met dezelfde muzieksmaak, maar ook mensen met dezelfde politieke voorkeur. Werelden leven online naast elkaar en iedereen heeft er dus zijn eigen groot gelijk. “Het is niet voor niets dat de extreemrechtse partij enorm veel geld pompt in sociale media, want dat slaagt er ideaal in om jongeren te isoleren in een soort gedachtegoed dat het van hen is”, vertelt Deboutte.
We mogen ook niet vergeten dat we vooral sociale wezens zijn.”
Pestexpert Gie Deboutte
Als oplossing denkt Deboutte dat we vooral moeten werken rond educatie. Daarom zou sociaal-emotioneel leren als hoofdvak ingevoerd moeten worden in scholen. We mogen ook niet vergeten dat we vooral sociale wezens zijn, terwijl sociale media ons verassend genoeg steeds asocialer maken. Ook jongeren naar buiten krijgen kan een oplossing zijn. “We moeten ervoor zorgen dat jongeren die zich maatschappelijk engageren in een jeugdbeweging, door creatief te zijn, door iets sportiefs te doen hiervoor beloond worden.” Want vanaf het moment dat jongeren uit hun eigen bubbel komen, kunnen ze ook bijleren van anderen.
Sociale media met Sofie Verhalle
Er wordt dus niet per se meer gepest door de komst van sociale media, maar het pestgedrag wordt wel intenser. Dat is dus een groot probleem. Om meer te weten te komen over de precieze werking van sociale media en de invloed hiervan op de mindset van jongeren hadden we een gesprek met Sofie Verhalle. Zij is een digitaal strateeg en is dus dag in dag uit bezig met bedrijven om bijvoorbeeld hun following te vergroten. Geen beter persoon om mee te praten over sociale media dus.
Beluister hier het interview
De selfiecultuur zorgt er niet voor dat er meer gepest wordt. De effecten van cyberpesten zijn echter wel veel intenser dan pesten in het echte leven. Doordat privézaken gemakkelijker wijdverspreid worden, opent dit nieuwe deuren naar commentaar en eventuele haat. De selfiecultuur heeft dus wel degelijk een invloed op het pestgedrag. Maar dat is niet de enige factor die vandaag de dag een rol speelt.
De auteur
