Sterven vraagt tijd, maar een mooi afscheid is meer dan een pleister op een wonde waarvan je weet dat die de eerste jaren niet zal genezen. Vandaag sterven slechts 1 op 5 mensen thuis. De meesten onder ons zullen sterven in een ziekenhuis of bejaardentehuis.
Wanneer je de dood niet meer kan ontsnappen en behandelingen nutteloos zijn, verkiezen veel mensen een ander einde. In de menselijke geschiedenis is de dood een intense spirituele belevenis geweest. De stervende is dan omringd door een pastor, een imam of zijn naasten. Sommigen van ons spenderen hun laatste momenten omringd door mensen in een lange witte jas met een stethoscoop rond de nek.
Kapel & stille ruimte
Ziekenhuis AZ Groeninge in Kortrijk is een groot, modern gebouw. Er zijn heel wat afdelingen, zo vind je onder andere de Dienst Zingeving en Spiritualiteit. Wanneer je door de koele, strakke gangen loopt verwacht je niet meteen dat er een kapelletje in het gebouw aanwezig is. In dezelfde gang waar de kapel is, vind je ook een stille ruimte. Op de muur in de gang, die de twee ruimtes met elkaar verbindt, staan er teksten in verschillende talen. Die muur heet ‘Charter for Compassion’. De bedoeling van de teksten is om alle levensbeschouwingen met elkaar te verbinden en te verwelkomen.
De kapel is een strakke, gele ruimte in hout met een tiental stoelen en een altaar. Kaarsen mogen hier niet branden, dus maken ze gebruik van intentiekaarten waarop boodschappen en wensen worden geschreven. Die intenties hangen ze op aan een bord naast de deur van de kapel. “Hier hebben ze geprobeerd om een kunstenaar zijn ding te laten doen rond een sacrale ruimte, dit is zijn visie. Geel is een zeer expliciete keuze”, lacht pastor Lies Boucquet.
Niet ver van de kapel vind je de stille ruimte. Hier zijn alle godsdiensten welkom om te bidden en te herdenken. In de ruimte vind je bijvoorbeeld een gebedskleed, dat maakt het toegankelijker voor elke godsdienst. Zowel het interieur van de kapel als de stille ruimte zijn geel.
‘Charter for Compassion’ – foto: Eva Coudyser
‘Intentiekaartjes’ in de kapel van het ziekenhuis – foto: Eva Coudyser
De stille ruimte – Foto: Eva Coudyser
Het altaar in de kapel – foto: Eva Coudyser
d
d
Herinneringskoffertje
Lenne* (*omwille van de privacy werd gekozen voor een fictieve naam) werd te vroeg geboren in AZ Groeninge. Op vraag van de ouders organiseerden Lies Boucquet en haar collega’s een ritueel op basis van de betekenis van haar naam. Op deze manier konden de ouders op hun manier afscheid nemen van hun kleine meid.
Niet alleen bij de sterfte van volwassen mensen worden er rituelen gehouden in het ziekenhuis, maar ook bij een doodgeboren baby. Hoe zo’n ritueel verloopt hangt af van wat de ouders wensen. Daarnaast krijgen ze ook een ‘herinneringskoffertje’ mee dat een extra steun biedt bij het rouwen. In het koffertje vind je onder andere armbandjes die je als gezin kunt dragen zodat je met elkaar verbonden blijft. Of een glazen koker om haren van de gestorven baby in te bewaren.
jjhjsfs
kjfksq
De getuigenis
Rie Ryon (70)
"Er was nog weinig contact mogelijk. De zware pijnbestrijding versufte haar. Ik heb nooit geweten of ze eigenlijk besefte hoe ziek ze wel was. We spraken er slechts eenmaal over. Ik vroeg haar toen ze een paternoster door haar vingers liet glijden, of ze bad voor een rustig heengaan of voor genezing. Ze knikte even. Bespaarden we elkaar de pijnlijke confrontatie? Ik zal het nooit weten."
“We waren al een tijd voorbereid, gezien ze al weken te bed lag en langzaam uitdoofde.
Ik was die dag dan ook heel alert. Het kleinste geluidje, elke beweging van haar ontsnapte me niet. Want het kon nu niet meer lang duren.
Er was nog weinig contact mogelijk. De zware pijnbestrijding versufte haar. Ik heb nooit geweten of ze eigenlijk besefte hoe ziek ze wel was. we spraken er slechts eenmaal over. Ik vroeg haar toen ze een paternoster door haar vingers liet glijden, of ze bad voor een rustig heengaan of voor genezing. Ze knikte even. Bespaarden we mekaar de pijnlijke confrontatie? Ik zal het nooit weten.”
In de namiddag namen de ‘sterfsymptomen’ toe. De pijnlijke realiteit drong tot me door, vandaag is haar laatste dag. Het verdriet is pas op het einde aanwezig maar krijgt geen tijd en ruimte om door te breken, het blijft dof voelen.
Er kwam familie langs, mijn zus, broer, en een paar kleinkinderen. We verzamelden ons allemaal rondom het sterfbed en spraken haar toe, hielden haar handen vast, streelden haar wangen. We moedigden haar aan om los te laten. Onze pa moest zich telkens weer vermannen. Maar er ging een warme betrokkenheid in de kamer.
Het einde naderde opeens snel. Haar gezicht verkrampte tot een grimas, alsof ze nog niet wou gaan. En toen ging haar licht uit.
Ze is heengegaan te midden van haar geliefden die haar begeleidden tot haar laatste ademtocht.
Het zal me altijd bijblijven hoe haar lichaam zielloos was en mijn mama niet meer vasthield. Dat voelde vreemd en wezenloos en lokte hevig gemis en verdriet uit.”
Moderne pastor
Lies Boucquet – foto: Eva Coudyser
Lies Boucquet heeft de rol van een pastor in AZ Groeninge en is ook docente aan de Arteveldehogeschool in Gent. In het ziekenhuis speelt ze geen medische rol, maar een ondersteunende en mentale rol voor patiënten. Daarbij begeleidt ze regelmatig een laatste ritueel en komt ze vaak in contact met de dood. Beluister het audiofragment en kom meer te weten over haar taak in het ziekenhuis en wat voor impact het op haar heeft.