29 november was een bijzondere dag voor Kavaan. Na een vijf jaar durende strijd van dierenwelzijnsorganisatie Vier Voeters verhuisde de 36-jarige olifant. Hij ruilde een dierentuin in Pakistan in voor een natuurreservaat in Cambodja, waar hij nu met tachtig andere olifanten leeft.
Kavaan leefde al zijn hele leven in de dierentuin. Eerst zat hij er met zijn maatje, maar die overleed in 2012. Sindsdien verbleef Kavaan eenzaam en alleen in de zoo. Hij werd er niet goed behandeld door de verzorgers. Hij werd vaak vastgeketend en zijn drinkwater was meer dan eens vies.
Kavaan werd jaren geleden opgemerkt door zangeres Cher. Zij bekommerde zich om zijn lot en is er samen met Vier Voeters in geslaagd de eenzame olifant weg te halen uit de zoo.
De meeste dieren in de dierentuin prijzen zich minder gelukkig dan Kavaan. Ze brengen hun hele leven door in een zoo waar ze louter als toeristische trekpleister dienen. Dieren horen niet thuis in een kooi. Dierentuinen moeten verboden worden.
Kortere levensduur en meer stress
Een dagje naar de zoo met het hele gezin, het is de ideale gezinsuitstap. De kinderen zijn gefascineerd door de olifanten, giraffen en leeuwen. Iedereen is gelukkig en er heerst een uitgelaten sfeer.
Maar er is een keerzijde aan de medaille. De dieren zijn een stuk minder gelukkig dan de bezoekers. Je zou voor minder als je je hele leven als een gevangene achter tralies doorbrengt.
Ros Clubb, onderzoekster van de Royal Society for the Prevention of Cruelty to Animals, deed tussen 1960 en 2005 onderzoek naar de levensduur van meer dan 4500 Aziatische en Afrikaanse olifanten in Europese dierentuinen. Naast het feit dat Aziatische en Afrikaanse olifanten in respectievelijk Azië en Afrika thuishoren, waren de resultaten van het onderzoek zorgwekkend.
De Engelse wetenschapper vergeleek de levensduur van de Aziatische olifanten in de zoo met die van olifanten die gebruikt werden door een houtkapbedrijf in Myanmar. De olifanten in de zoo werden gemiddeld 18,9 jaar, de andere 41,7 jaar.
Ook vergeleek ze Afrikaanse olifanten in de zoo met olifanten die in een natuurpark leefden in Kenia. Ook hier was er een groot verschil. De olifanten in de zoo werden gemiddeld 16,9 jaar, die in het park 35,9 jaar. De olifanten in de zoo werden dus maar half zo oud als hun soortgenoten in het wild.
De olifant is niet de enige diersoort die het lastig heeft in de zoo. Ook chimpansees zijn er verre van gelukkig. Onderzoekers stelden vast dat apen in gevangenschap stress en afwijkend gedrag vertonen.
Ijsberen ijsberen in het wild niet
Nederlands gedragsbioloog Claudia Vinke boog zich over de situatie in dierentuinen. Zij vindt dat dierentuinen kritischer moeten zijn op de soorten die ze achter de tralies plaatsen. Volgens haar leidt het beletten van natuurlijk gedrag tot zelfverwonding en depressies bij dieren.
IJsberen ijsberen in het wild niet. De repeterende beweging die de beren in de dierentuin maken is een gedragsafwijking. Het steeds herhalen van een handeling is voor de dieren een manier om met stress om te gaan. IJsberen zijn trouwens niet de enige dieren die zulke bewegingen maken. Ook olifanten, apen en andere dieren doen het. Dierenrechtenorganisatie Bite Back gebruikt hiervoor de term zoochosis, een samentrekking van zoo en psychose. Met een filmpje op sociale media vroegen ze aandacht voor dit probleem.
(CC BY SA 2.0 // Tim Sträter)
Het beletten van natuurlijk gedrag veroorzaakt naast zoochosis ook zelfverminking en apathie. Dat laatste is een gebrek aan emotie, beweging en motivatie. Denk maar aan vogels die hun veren uittrekken en dieren die heel de dag in een hoekje in hun kooi liggen.
Gewonde verzorgers
Wie verzorger wordt in een dierentuin is een dierenvriend, toch? Helaas is de verwaarlozing van dieren in dierentuinen een veelvoorkomend fenomeen. De verzorgers gedragen zich onverschillig en veel dieren hebben vieze behuizingen, vuil drinkwater en plaatsgebrek.
Dan is een wanhoopspoging om te ontsnappen niet verwonderlijk. In 2012 doodde een ontsnapte tijger een dierenverzorgster, alvorens zelf doodgeschoten te worden. Het dier leefde in een kooi met vuil water.
Trend dolfinaria volgen
In 2019 liet minister van Dierenwelzijn Ben Weyts (N-VA) weten het in gevangenschap houden van dolfijnen te willen verbieden. In Vlaanderen is er nog één dolfinarium, het Boudewijn Seapark in Brugge.
Dolfijnen zijn stressgevoelige en hyperintelligente dieren. Zij horen niet thuis in een bassin, maar in de oceaan, waar ze tientallen kilometers per dag afleggen. Voorzitter van Gaia Michel Vandenbosch is het eens met de minister. Hij wil dolfinaria wettelijk verbieden.
Minister Weyts geeft het goede voorbeeld met de dolfinaria. Maar over gewone dierentuinen rept hij geen woord. Het ziet er dus niet naar uit dat die in de nabije toekomst zullen sluiten, en dat is toch een spijtige zaak.
(CC BY 3.0 // Donarreiskoffer)
Conclusie
Schaf dierentuinen af. Het is absurd dat dieren levenslang gevangen zitten in een kooi, gewoon omdat wij ons willen vermaken. Dieren horen thuis in het wild, niet achter tralies in de zoo. Ze moeten kunnen slingeren in bomen, zwemmen in oceanen en rondslenteren in de savanne. En ze horen al zeker geen kunstjes te doen voor een stuk vis.
Bronnenlijst:
- Compromised Survivorship in Zoo Elephants – Science (sciencemag.org)
- How abnormal is the behaviour of captive, zoo-living, chimpanzees? – Kent Academic Repository
- Cologne Zoo: Female zoo keeper,killed by tiger when it escaped from enclosure after gate wasn’t closed properly – Daily Mail Online
- Bite Back Campagne Zoochosis 2018 – YouTube