Tegenwoordig luistert iedereen al streamend en downloadend naar muziek. Zo komt 71 procent van de muziekverkoop anno 2019 van betalende muziekstreaming en downloads. Vroeger was dat helemaal anders en legde je nog handmatig muziek op. Maar vinyl blijft onverwoestbaar. Vinylplaten zijn namelijk de enige constante in de muziekindustrieomzet. Toch blijft het een vraag waarom platenkopers hun vinylplaten verkiezen. Die vraag laat ik beantwoorden in de Gentse tweedehands platenwinkel Vinylkitchen.
Woensdag is de eerste dag van de week dat Vinylkitchen open is, met steeds een nieuwe lading platen. Woensdag 16 oktober was ook de dag dat ik voor de eerste keer een platenzaak binnenwandelde, vinylplaten aanraakte en ernaar luisterde. Een nieuwe wereld ging voor me open in de Gentse Vinylkitchen. Karl Janssens, de eigenaar van de zaak, had me op voorhand gewaarschuwd dat zijn klanten vaak voor openingstijd al voor de deur stonden. Dat maakte me toch wel heel nieuwsgierig naar de winkel.
Alles ademt muziek
Ik wist de zaak ongeveer zijn, maar liep het toch de eerste keer voorbij. De winkel is een rijhuis en ziet er langs de buitenkant een gewone woning uit. De moderne deur is op straatniveau en op de openstaande deur is zijn logo nog net zichtbaar. De gevel is bekleed met rijen stenen in een oude architecturale stijl. De ramen op de eerste en tweede verdieping zijn in een authentieke ruitvorm. De eyecatcher: de platen die voorbijgangers zien uithangen aan het etalageraam.
Karl was een poster van Stef Kamil Carlens aan het ophangen toen hij me begroette. Ik gaf meteen mijn ogen de kost. Er zijn twee ruimtes die overzichtelijk volgepakt staan met platen. Er hangen platen aan de muren en bakken zijn bijna tot de laatste centimeter gevuld met lp’s. De houten bakken staan zowel op de karaktervolle vloer als op een ijzeren rek. Je ontdekt de winkel al slalommend tussen de vinylplaten.
De muren zijn in het pistachegroen en lichtgeel gekleurd. Af en toe is de verf wat afgebladderd. Elk rek aan de muur staat vol met singles of cd’s, zelfs muziekgerelateerde boeken zijn aanwezig. Wat er natuurlijk niet mag ontbreken in de ruimte is muziek. Achter Karl staat een platenspeler waar hij meteen na een korte stilte een nieuwe oplegt. De muziek is uiteenlopend en vaak voor mij onbekend.
Wat me vooral opvalt aan de zaak is de geur. Er hangt een muffe geur. Zo eentje die je ook ruikt in kringloopwinkels of antiekzaken. Het is de geur die vinylplaten uitademt. Maar vooral, je ruikt de verhalen. De geschiedenis van vinyl. Elke box waar je door bladert, zit vol kleuren, stijlen, genres, verhalen en muziek. De ene keer toont de hoes een tekening, de andere keer een foto van de artiest. Ik voel dat er achter elke plaat een andere geschiedenis zit. Het is meer dan enkel muziek.
De winkel bezorgt me een bibliotheekgevoel. Uren kan je erin doorbrengen en ontdek je nieuwe titels. Er zijn drie platenspelers aanwezig met comfortabele zeteltjes, waarin je kan wegdromen met een koptelefoon op je hoofd. Je weet niet waar je moet beginnen kijken. De ontdekkingstocht in de winkel is zo verrijkend. Je komt ogen en oren te kort. Grote namen zoals The Rolling Stones, Elton John en The Police zijn er te vinden. Maar ook Urbanus en zelfs filmmuziek behoren tot de uitgebreide collectie.
Beste platenzaak
De klant die voor me al binnen was, is Stefan Zajc. Zijn gele trainingsvest met blauwe strepen en warrig kapsel springen meteen in mijn ogen. Hij heeft lichtbruin haar dat gelijk komt met zijn kin en een volle baard. Hij draagt een jeansbroek met blauwe sneakers en op de stoel hangt zijn blauwe regenjas. Naast hem liggen zeker een twintigtal platen. Geconcentreerd luistert hij naar muziek terwijl hij uitvoerig de hoes bekijkt. Hij is één van de trouwe klanten die wekelijks langskomt.
“Elke week zijn er zo’n 200 nieuwe platen. Telkens opnieuw is dat iets nieuws ontdekken. Dat is ook het leuke eraan, je kan hier alles beluisteren. Gemiddeld koop ik drie platen per week. Ondertussen heb ik er al ongeveer 700, maar allemaal zijn ze bewust uitgekozen. Er is heel veel goede muziek gemaakt toen er alleen platen waren. Wanneer je naar een plaat luistert, apprecieer je die meer en luister je daar ook écht naar. Digitale muziek vind ik wegwerpmuziek. Dat is vluchtig. Je luistert daar eens naar en dan haal je dat niet meer boven. Een plaat heeft een andere beleving en daarom vind ik vinyl zo geweldig.”
Volgens Stefan is Vinylkitchen de beste platenzaak. Hij heeft hier veel nieuwe dingen ontdekt. Zijn muziekkennis is uitgebreid door in de platen te snuisteren. Die kennis krijgt hij ook van Karl. Karl kent zijn klanten en geeft zelfs aanbevelingen. Die stelling wordt tijdens mijn bezoek bevestigd. Stefan krijgt enkele platen toegereikt die hij zeker eens moet beluisteren.
Digitale muziek vind ik wegwerpmuziek
– Stefan Zajc
Dat Karl zijn klanten kent, ondervind ik ook. Bijna alle klanten worden met naam aangesproken: “Dag Kurt hier, dag … daar”. Hij houdt zich afzijdig en laat zijn klanten rustig hun gangetje gaan. Hij is een man van weinig woorden, maar zoals Stefan zei is hij een vat vol kennis. Wat me vooral opvalt is zijn stopwoordje. Veel van zijn zinnen eindigen met ‘ja ja’. Ook heeft hij een accent dat zeker niet van Gent afkomstig is.
Terwijl ik daar ben, is Karl constant druk in de weer. Hij haalt platen uit zijn ‘magazijn’, wat eigenlijk de gang is achter een deur, en reinigt ze met een waterspuit terwijl de plaat ronddraait. Ook haalt hij oude etiketjes van de hoezen met behulp van een haardroger en plakt er een nieuw op. Af en toe is hij bezig op zijn computer of doet hij wat administratie. Zijn vrouw, Myriam, komt ook eens piepen in de winkel. Zij helpt Karl met de administratie.
Vriendschappelijke strijd om muziek
Een andere klant die al voor mij aanwezig was in de zaak is Frederik Nuytten. Volgens Karl een interessante persoon. Frederik is net als Karl begonnen met tweedehandsplaten te verkopen op platenbeurzen. Nu doet hij platenbeurzen en online verkoop van tweedehands lp’s onder de naam Vinyl 61. Daarnaast is hij recent begonnen met BLP Records, waar hij muziek van vroeger uitbrengt op vinyl.
Maar is Frederik dan geen concurrentie van Karl? “We zijn allemaal concurrenten, maar eigenlijk meer concullega’s. In de verkoop zijn we niet echt concurrenten, maar eerder in het vinden van mooie collecties. Daarjuist heb ik de single ‘Tim’ van Wim De Craene afgeleverd die ik zelf op vinyl heb geperst.”
In 2016 gingen meer dan 267.000 vinylalbums over de toonbank, wat goed is voor zo’n 5,9 miljoen euro. Dat was een stijging van 34 procent tegenover 2015. Tijdens de eerste helft van dit jaar onderzocht de Belgian Entertainment Association (BEA) dat 8,5 miljoen euro of 29 procent van de totale omzet van de muziekindustrieverkoop afkomstig is van fysieke dragers, zoals cd’s en vinylplaten. De verkoop van vinyl bracht iets meer dan 2 miljoen euro aan inkomsten op, wat een lichte stijging van 3 procent is in vergelijking met het voorgaande jaar. Vinyl is de enige groeiende fysieke drager. Een trend die de afgelopen jaren al is ontstaan.
In Amerika zit de vinylverkoop nog meer in de lift. Volgens een midjaarverslag van de Recording Industry Association of America (RIAA) heeft de vinylverkoop daar in de eerste jaarhelft ruim 224 miljoen dollar opgebracht. Terwijl de cd-verkoop maar goed is voor 247,9 miljoen dollar. Daar daalt de cd-verkoop drie keer sneller dan dat de vinylverkoop stijgt. Daaruit kunnen we afleiden dat vinyl dus nog helemaal niet is uitgestorven.
Vinylkitchen bestaat al meer dan twintig jaar. “Ik ben begonnen met mijn platenwinkel omdat ik vroeger als hobby ook platen verzamelde. Op den duur had ik zoveel platen dat mijn vrouw me aanspoorde om een winkel te openen. Ik verkoop enkel tweedehandsplaten, dat is mijn expertise. Ik ben niet goed mee met de nieuwe muziektrends, maar vraag me gerust alles over muziek van vroeger”, vertelt Karl. Gedurende die twintig jaar kende Karl een verkoop met ups en downs. Momenteel vlot de verkoop al een paar jaar goed. Maar hij weet dat het volgend jaar alweer kan veranderen. “Platen zijn volgens mij ook generatiegebonden. Bij de opkomst van een nieuwe generatie krijg je telkens een opleving.”
Thomas Simons heeft minstens een dozijn platen bij zich, verspreid op de tafel naast hem. Toen ik hem stoorde, was hij al een tijdje aan het luisteren. “Het begon allemaal met mijn liefde voor muziek. Iedereen vond bijvoorbeeld The Beatles en The Rolling Stones leuk en dan ging ik kijken vanwaar zij de mosterd haalden. Zo ga ik terug in de tijd en dan stuitte ik op de akoestische blues. Ik ben leraar cultuurgeschiedenis dus het zit in mijn aard om documentaires te bekijken en me te verdiepen in de zwarte geschiedenis van Amerika.”
“Door die muziekgeschiedenis ben ik gefascineerd geraakt door Muddy Waters. Alles wat ik vind van hem, verzamel ik. ‘Folk Singer’ is mijn favoriete plaat van Muddy omdat hij dan teruggaat naar de essentie. Daarin gaat hij terug naar zijn roots, met gewoon twee gitaren en een bas. Hij bezingt zijn liefde voor de plantages in het zuiden van Amerika. Ik vind dat een heel mooie plaat. Zijn stem is puur en rauwer. Muddy Waters was trouwens ook één van de eerste sekssymbolen. Bijvoorbeeld dat liedje van uit de Pepsireclames (Coca-Cola Light, n.v.d.r) (zingt) ‘I don’t want you to be no slave…’ is van hem.
Hypnotiserend luisteren
Doordat de winkel een rijk en divers aanbod heeft, bezorgt het me vooral keuzestress. Welke plaat zou ik kiezen voor mijn eerste keer? Het is een onbekende wereld en er zijn oneindig veel artiesten en genres. Ik vraag Karl om advies. Naar wat luister ik graag vraagt hij. Moeilijke vraag. Ik heb er nooit bij stil gestaan welk genre me aanspreekt. Mijn YouTube-playlist bevat vaak trage, emotionele en ietwat sobere nummers. Karl reikt me een plaat aan waar hij juist aan bezig was. “Je zal hen wel kennen”, verzekert hij me. De plaat is van Portishead en noemt Roseland NYC live.
Karl geeft me uitleg hoe de platenspeler werkt. Daarbij leer ik dat de snelheid voor lp’s op 33 toeren moet staan en voor singles op 45. Om de plaat te starten en te stoppen, moet ik het hendeltje naar beneden of boven verplaatsen. Hij doet het me voor. Ik zet mijn koptelefoon op en begin te luisteren. Het liedje was al bezig waardoor ik het legendarische plofje mis.
Ik luister naar Glory Box. Een bekend liedje, maar de naam van de artiest en titel was voor mij onbekend. Je hoort het orkest en het publiek. De zangeres zingt op een fascinerende manier. De plaat zien draaien, geeft me iets hypnotiserend. Je wordt volledig meegezogen in de muziek. Ik staar naar een muur dus vorm ik in mijn hoofd een beeld van hoe het optreden eruitzag. Ik stel me voor hoe het publiek zachtjes meedanst en geniet. Het orkest speelt geconcentreerd terwijl de zangeres langzaam beweegt. De plaat heeft iets rauw, krakend en puur.
Wanneer de plaat uitgespeeld is, weerklinkt een kort klikje met ruis voordat de naald de plaat verlaat en vanzelf opschuift. De plaat blijft nog wat spinnen totdat hij uiteindelijk stopt. Ik ben bang om de platenspeler te gebruiken. Ik wil zoiets authentieks niet kapot maken. Laat staan dat ik de plaat wil vuil maken. Heel voorzichtig draai ik de plaat om. Hoe houd je zoiets nu eigenlijk correct vast? Ik luister nog wat verder naar Portishead, maar ken de andere liedjes helemaal niet.
Als je oudere muziek oplegt, is het precies of je teruggeflitst wordt in de tijd
– Wanne Coël
Iemand die zeker geen problemen heeft met platen opleggen, is Wanne Coël. Met zijn 24 jaar is hij de jongste persoon die ik in de zaak ontmoet heb. Zijn pet, ietwat alternatieve jas die afkomstig lijkt uit de jaren tachtig en het feit dat hij de enige is die interesse toont in de singles, intrigeren me. Als DJ is hij letterlijk een platendraaier. Reggae, disco, funk en rock-‘n-roll behoren tot zijn repertoire.
“Reggae wordt alleen maar met platen gedraaid. Mijn liefde daarvoor is eigenlijk ontstaan toen ik op jonge leeftijd met mijn mama en haar vriend naar een reggaefestival ging. Die oude rootsmannen met hun platen gaven me toen zo een wow-factor dat ik hetzelfde wilde doen. Mijn broer en ik zijn dan platen beginnen verzamelen.” Wanne is een bezige muziekbij want hij is ook muziekproducer. Hij probeert zich niet te focussen op één genre. Met elektronisch, techno en house is dat zeker niet het geval.
“Platen draaien is echt een passie. Soms als ik bijvoorbeeld in het cafeetje van mijn mama draai, betrap ik mezelf erop dat ik me daar helemaal in verlies zonder eens te praten met de mensen rondom me. Ik vind platen gewoon de max. Die tekeningen op de hoezen, die oldskoolheid daaraan, het warme geluid van een plaat dat je oplegt. Via de computer is dat geluid gedigitaliseerd en koud. Dat kleine gekraak erbij is gewoon fantastisch. Als je oudere muziek oplegt, is het precies of je teruggeflitst wordt in de tijd. Als ik mijn ogen sluit dan zie ik voor me hoe het vroeger was.”
Toegegeven, ik vind het jammer dat ik wegga. In de winkel hangt een aangename sfeer waardoor je de tijd snel uit het oog verliest. Mijn bezoek heeft me aangetoond hoe sterk vinyl nog leeft, ondanks de digitalisering van muziek. Voordat ik Vinylkitch bezocht, had ik het vooroordeel dat vooral oudere mannen platen verzamelen. Niets is minder waar, vinyl is ook populair bij millennials. Dat het iets mannelijks is, werd wel bevestigd.
De auteur
