Hoe politiek is het Eurovisiesongfestival?

Het Eurovisiesongfestival vond dit jaar plaats in Liverpool in het Verenigd Koninkrijk, en dus niet in Oekraïne, het winnende land van vorig jaar. Dat riep heel wat vragen op: hoe eerlijk en hoe politiek was die overwinning? En hoe politiek is het Eurovisiesongfestival in het algemeen? Peter Van de Veire, commentator van het Eurovisiesongfestival: “Het is een politiek verhaal, maar zo is het nu eenmaal ooit begonnen.”

Voor we beginnen: test hier al even je kennis over enkele politiek getinte momenten tijdens het Eurovisiesongfestival.

Loading…

opvulling

Sinds de eerste editie van het Songfestival in 1956 zijn al meerdere momenten geweest waarbij je wel eens een wenkbrauw kan optrekken. Hieronder staan enkele opvallende politieke gebeurtenissen opgesomd in een tijdlijn.

opvulling

Het songfestival een niet-politiek gebeuren? Deze incidenten vertellen iets anders VRTNWS, Gianni Paelinck

Er zijn dus al minstens acht gebeurtenissen op te noemen waar politiek op een of andere manier deel van de wedstrijd was, de ene keer al opvallender dan de andere. Dat mensen de liedjes of het systeem van de puntentelling graag gebruiken om een boodschap over te brengen, is duidelijk.

Uitgelegd: bekijk hier hoe de show en de puntentelling in elkaar zitten.

opvulling

We spraken met twee experten en een getuige om een antwoord te vinden op de vraag: hoe politiek is het Eurovisiesongfestival?

Politiek speelt minder een rol dan we denken.

Gianni Paelinck

Jean Philip De Tender

Jean Philip De Tender is Director Media bij The European Broadcasting Union, afgekort de EBU. Binnen de EBU is hij verantwoordelijk voor alles wat met content en programma’s te maken heeft, dus ook het Eurovisiesongfestival. Hij staat erop dat de organisatie haar uiterste best doet om alle politiek uit het Songfestival te halen. 

​​”Wij bij de EBU zorgen ervoor dat er zowel in de shows als in de songs nooit politiek verweven zit. Wat dat betreft is het Eurovisiesongfestival volledig apolitiek. Maar je kan natuurlijk niet ontkennen dat het toch een beetje aanwezig is. Er kijken elk jaar miljoenen mensen, en het blijft een competitie."

"Als je terugblikt naar vorig jaar zou je kunnen zeggen dat Oekraïne gewonnen heeft omdat heel Europa sympathiseert met een land in oorlog, maar als de song niet goed was geweest, had Oekraïne ook nooit gewonnen. Ik denk dat het merendeel van de mensen wel stemt voor de act die ze leuk vinden. Er zijn ook een aantal landen die sympathiseren met elkaar, zoals Griekenland en Cyprus. Zij geven heel vaak hun twaalf punten aan elkaar, omdat ze op een of andere manier verbonden zijn. Maar dat heeft meer met sympathie dan met politiek te maken."

“Eerlijkheid is heel belangrijk in het Eurovisiesongfestival. Het is echt de beste die wint. Als deelnemend land moet je je best doen om een goede artiest te sturen, en voor een act te zorgen die in de smaak valt bij een breed publiek.”

Gianni Paelinck

Gianni Paelinck, VRT-journalist en Eurosong-specialist, bevestigt dat politiek altijd in de wedstrijd verweven zit, maar dat het nooit de belangrijkste factor is. Het heeft volgens hem ook nog nooit een doorslaggevende rol gehad. 

“Dat politiek ooit echt de winnaar beïnvloed heeft, denk ik niet. Er zijn wel al politiek gestuurde overwinningen geweest, zoals toen Spanje won in 1968 omdat de Spaanse dictator toen de jury’s had beïnvloed. Maar dat is dan wel echt een uitzondering. Toen Israël in 2021 hevig in conflict was met Palestina werd voorspeld dat ze niet zo veel punten zouden krijgen. Uiteindelijk zijn ze toch in de top 10 geraakt. Zo zie je maar dat politiek minder een rol speelt dan we denken.”

Politiek heeft dus niet altijd iets met het Songfestival te maken, ook al beweren mensen soms anders.

“Bij de winst van Oekraïne vorig jaar speelde politiek wel een kleine rol. Ze kregen veel sympathiestemmen, maar zouden sowieso goed gescoord hebben. Daarnaast kreeg de song ook veel aandacht in de media, nog voor het Songfestival begon. Dat zal er ook wel iets mee te maken hebben. Dat politiek een rol heeft gespeeld bij hun overwinning staat buiten kijf, maar ik denk niet dat het doorslaggevend is geweest. Om te winnen heb je nog steeds een goede act, stem en campagne nodig.”

Peter Van de Veire

Peter Van de Veire staat in Vlaanderen bekend als dé commentator van het Songfestival. Met zijn komische commentaar tussen de acts door zorgt hij ervoor dat de aandacht van de kijkers nooit ver weg is. Opvallend is dat zijn mening nogal verschilt met die van experts De Tender en Paelinck. 

“Het Eurovisiesongfestival is in principe apolitiek. Het is niet de bedoeling dat er politieke teksten gezongen worden, dat staat ook in de reglementen. Maar het Songfestival is ooit begonnen als een politiek evenement. De Amerikanen hebben het na de Tweede Wereldoorlog op poten gezet om te helpen voorkomen dat er nog een oorlog zou uitbreken in Europa. De show werd toen in Zwitserland georganiseerd, een neutraal land in beide Wereldoorlogen. Daarnaast wilden ze ook een soort dam maken tegen het communisme dat aan het oprukken was in Europa. Dus op zich is het Songfestival altijd al doordrongen geweest van politiek. Je kan dus niet anders dan zeggen dat het een politiek verhaal is, hoe hard de EBU ook roept ‘wij zijn een apolitieke organisatie’."

“Vorig jaar heeft Oekraïne gewonnen, niet omdat ze zo een goede song hadden, maar wel omdat mensen massaal sympathiestemmen hebben gegeven door de oorlog. Dat is gewoon zo. Op dat vlak is het punten geven al een politiek verhaal. Je kan het ook breder trekken. Het blijft zo dat Griekenland en Cyprus elkaar punten blijven geven, omdat ze op een of andere manier wel verbonden zijn. San Marino zal altijd punten geven aan Italië want die zijn er quasi door omsingeld, en ga zo maar voort. Dit jaar hebben ze ook een nieuwe regel ingevoerd: ‘The rest of the world’-stemmen. Israël scoort daar heel goed bij, omdat er veel joden verspreid over de wereld leven. Op dat vlak zijn er heel veel politieke linken te leggen naar het Songfestival. Libanon wilde ooit ook eens deelnemen, maar hebben dat toen niet gedaan omdat Israël meedeed. De lijst is eindeloos.”

“Het is dus een politiek verhaal, ja. Maar op zich maakt dat ook niet zo heel veel uit, gezien de wedstrijd uit politieke overwegingen ontstaan is. Mocht er in de politiek wat meer Eurovisiesongfestival zijn, dan hadden we misschien ook wel een mooiere wereld. Het feit dat die artiesten elk jaar opnieuw samenkomen in een soort ‘muzikale liefdesbubbel’ duidt er ook op dat die perfect kunnen samenwerken.” 

Mocht de politiek wat meer zoals het Eurovisiesongfestival zijn, dan hadden we misschien wel een mooiere wereld.

Peter Van de Veire

Conclusie

Experts en getuigen zijn het dus niet helemaal eens over hoe politiek het Eurovisiesongfestival nu precies is, maar één ding staat vast: het is zeker aanwezig. Dat kan ook bijna niet anders, aangezien het festival zo een breed bereik heeft, en ooit is opgericht uit politieke overwegingen. De EBU doet zijn uiterste best om het zo apolitiek mogelijk te houden, maar dat lukt nooit helemaal. Er zijn genoeg voorbeelden die aantonen dat deelnemende landen het Songfestival al vaker gebruikten om te manipuleren, te protesteren, of om een boodschap over te brengen.

Maar ondanks dat alles zitten we ondertussen toch al aan de 67ste editie, en wordt de wedstrijd alsmaar populairder. Politiek is misschien een onvermijdelijk onderdeel van het Songfestival, maar zeker niet het belangrijkste. De songs, de acts en het plezier staan nog altijd centraal. 

Auteurs: Matte Batselier en Jules Martens