Jaarlijks rijden 3.747.978 mensen te snel met de auto. Het is één van de grootste doodsoorzaken in het verkeer. Via trajectcontroles, flitspalen en flitsmarathons hoopt de politie daar een einde aan te maken. Toch zijn er autobestuurders die te snel blijven rijden. Raf Joos reed bijvoorbeeld te snel toen zijn dochter naar spoed moest. Maar mag je wel te snel rijden als je kind naar spoed moet?
“Mijn dochter was al enkele dagen ziek. Op een avond vroeg ze aan haar moeder om naar het ziekenhuis te gaan omdat ze te veel pijn had.” De vader zat toen op een toneelrepetitie, terwijl zijn vrouw hem verschillende keren belde. “Pas een uur later zag ik de gemiste oproepen. Ik belde terug en mijn vrouw zei dat we naar spoed moesten. Ze jaagde mij op aan de telefoon en ik wist niet wat de ernst van de situatie was. Zo snel mogelijk reed ik naar huis.” In bebouwde kom werd de vader geflitst aan 90 km/u. Hij moest voor de politierechtbank verschijnen. Daar oordeelde de rechter dat er geen sprake was van een noodsituatie. Het rijbewijs van Raf Joos werd ingetrokken. “Achteraf vond ik die snelheid ook overdreven, maar op het moment zelf dacht ik daar niet over na. De emoties namen de bovenhand.”
Rechten en plichten in conflict
Volgens advocaat Peter Tierens heeft de wet geen pasklaar antwoord. Het juridisch begrip ‘noodsituatie’ is voor dit dilemma van groot belang. In het wetboek krijgt het de definitie: “elke gebeurtenis die schadelijke gevolgen veroorzaakt voor het maatschappelijke leven, zoals een ernstige bedreiging ten opzichte van het leven of de gezondheid van een persoon. Hierbij zijn de handelingen van actoren vereist om de dreiging weg te nemen of nefaste gevolgen te beperken.” Bij een noodsituatie komen verschillende plichten en rechten in conflict met elkaar. In het geval van dit dilemma is er enerzijds de verplichting om de verkeersregels te respecteren en anderzijds het recht op gezondheid van je kind. Advocaat Tierens beschrijft de situatie als “soms moet je bepaalde regels aan je laars lappen om erger te voorkomen”. Enkel als Raf Joos zijn dochter in een noodsituatie verkeerde, kon hij gevrijwaard blijven van een boete of straf. Al moest hij dat wel kunnen bewijzen. Dat is essentieel in het recht. Raf voldeed niet aan de vereisten van een noodsituatie. Dat wil zeggen dat het leven van de dochter niet ernstig bedreigd was. “Deze zaak is voor de rechtbank gekomen omwille van de grove snelheidsovertreding. Dat is niet altijd het geval. Je kan er ook met een boete vanaf komen”, vertelt advocaat Tierens. Als een noodsituatie niet kan ingeroepen worden, zal de rechter een proportionaliteitstoetsing uitvoeren. Heel wat vragen worden dan nagegaan. Hoe snel heeft de bestuurder gereden, waar heeft hij/zij te snel gereden, wat waren de weersomstandigheden en in welke toestand bevond de bestuurder zich.
“Het kind moet ernstig ziek zijn. Een ouder kan niet te snel rijden voor een verkoudheid”
Ethicus Dirk Verhofstadt
Ethicus Dirk Verhofstadt biedt andere perspectieven aan. Hij bekijkt dit dilemma volgens twee ethische stelsels. Bij de gevolgenethiek zijn de gevolgen van een handeling doorslaggevend om te bepalen of iemand goed handelt. Als de dochter effectief geholpen is door vader Raf die als een gek naar het ziekenhuis rijdt, dan mag hij te snel rijden. Volgens Verhofstadt is er wel één belangrijke voorwaarde: “Het kind moet ernstig ziek zijn. Een ouder kan niet te snel rijden voor een verkoudheid.” Het dilemma kan ook vanuit de plichtenethiek bekeken worden. Dit stelsel gaat ervan uit dat elke mens de plicht heeft om het juiste te doen ongeacht de gevolgen van zijn of haar handeling. Raf Joos mocht niet te snel rijden omdat de verkeersregels dat niet toelaten. Deze plicht primeert op de gezondheid van de dochter. Toch maakt ethicus Verhofstadt een keuze: “De gevolgenethiek is de beste oplossing voor dit dilemma, want nood breekt wet.” Al raadt hij aan dat een ouder in dergelijke situatie de afweging maakt tussen: hoe snel moet mijn kind in het ziekenhuis geraken en hoe zorg ik ervoor dat andere weggebruikers niet in gevaar komen.
Misverstand
Raf Joos duwde de gaspedaal wat dieper in toen hij naar zijn dochter reed. Waarom? Omdat hij dacht daardoor sneller bij zijn dochter te geraken. Toch is dat niet zo. De Vlaamse Stichting Verkeerskunde is duidelijk: “Dat je door sneller te rijden véél tijd kunt winnen, is een groot misverstand.” Sneller rijden, levert bijna geen tijdswinst op. In dorps- of stadskernen is het moeilijk om continu een hoge snelheid aan te houden. Stel dat het je toch lukt om in bebouwde kom voor 5 km lang aan 70 km/u te rijden. In het beste geval heb je een tijdswinst van 1min42. Meer tijdswinst kan je er niet uithalen. De omstandigheden moeten ook gunstig zijn: geen rood licht, niet te veel afslagen moeten nemen, weinig weggebruikers op de baan, … Dit zijn factoren waar je op voorhand niet kan op anticiperen. De kans dat je effectief de tijdswinst van 1min42 haalt, is klein.
“Dat je door sneller te rijden véél tijd kunt winnen, is een groot misverstand”
Vlaamse Stichting Verkeerskunde
Politiecommissaris Jan Van de Vreken sluit hierbij aan: “Te snel rijden brengt zelden tijdswinst op, zeker op korte afstanden. Daarnaast is de kans op een ongeluk vele groter.” De nerveuze en emotionele toestand waarin de papa verkeert, brengt risico’s met zich mee. Al heeft de commissaris wel begrip voor de situatie: “Het is begrijpelijk dat Raf Joos zijn dochter zo snel mogelijk naar spoed wou brengen. Als politieagenten hem hadden tegenhouden, dan zouden ze direct geholpen hebben om hem snel en veilig tot aan spoed te begeleiden.” In dit soort situaties zou de politie geen proces-verbaal opstellen bij de aanhouding. De veiligste en snelste oplossing bij een spoedgeval blijft volgens de commissaris wel 101 of 112 bellen. “Als een gek naar spoed racen, is gevaarlijk.”
Conclusie: Mag ik te snel rijden als mijn kind naar spoed moet? Het antwoord is nee. Bel eerst de ambulance. Als dat niet kan, hou je dan aan de toegelaten snelheid. Voor een ouder is het een stresserende situatie. Emoties nemen de bovenhand en het lijkt logisch dat te snel rijden je sneller bij spoed brengt. Dat is niet het geval. De tijdswinst is miniem en het is gevaarlijk.
De auteur
