“Het was een jeugddroom om in de rechterlijke sfeer te gaan werken.” Nancy De Maesschalck maakt op latere leeftijd haar jeugddroom waar als moreel consulent. Ze benadert gedetineerden al vijftien jaar als een mens en niet als een misdadiger. Wekelijks bezoekt ze vrouwen in de gevangenis van Brugge. Om haar visie te delen met mensen geeft ze geregeld voordrachten.
Met gedetineerden gaan praten is voor veel mensen iets ondenkbaars, maar niet voor Nancy De Maesschalck. “Je hebt de mens die de misdaad pleegt maar je hebt ook de mens die de mens is.” Volgens haar is het niet haar taak om mensen te veroordelen, dat is de taak van de rechtbank. “Mijn opdracht is om gedetineerden positief te begeleiden zodat ze kunnen re-integreren.” Met gedetineerden gaan praten is niet vanzelfsprekend maar De Maesschalck werd al op jonge leeftijd geprikkeld. “De brasserie van mijn ouders naast de rechtbank werd ook wel de ‘derde kamer’ genoemd omdat rechters en advocaten een glas kwamen drinken na de zittingen.” Sindsdien was het een jeugddroom om naar de universiteit te gaan en in de rechterlijke sfeer te gaan werken; maar haar ouders waren niet overtuigd.
Ik geloof nog altijd een beetje in de maakbaarheid van een mens en dat mensen een tweede kans moeten krijgenNancy De Maesschalck
De Maesschalck ging aan het werk als lerares niet-confessionele moraal. Dat bleek een goede basis. “Ik was het al gewoon om leerlingen met sociale problemen als mishandeling, alcoholisme, armoede bij te staan. Op menselijk vlak was mij niets meer vreemd.” Toch ging het een stap verder want als moreel consulent heeft ze te maken met mensen die werkelijk iets ergs hebben gedaan.
Nancy De Maesschalck aan de gevangenis van Brugge waar ze wekelijks met gedetineerden gaat praten.
Foto: Miro Knudde
Universiteit van de misdaad
De bedoeling van Nancy De Maesschalck is om de dagelijkse sleur van de gevangenis te doorbreken. In een gevangenis moet je altijd wachten: op bezoek, op eten, op de advocaat, … De reacties van gedetineerden zijn dan ook grotendeels positief. “Gedetineerden vinden het leuk om benaderd te worden van mens tot mens. Ze praten met mij los van feiten en los van hun dossier.” Voor haarzelf is het iets emotioneels. Het geluksgevoel wanneer iemand buitenkomt en erin slaagt te re-integreren is iets zeer dankbaar. Maar op sommige momenten kan een gesprek zwaar aankomen. “Als ik thuis kom, kan ik die verhalen niet kwijt en moet ik even met rust worden gelaten om alles te verwerken.” De situatie waaruit sommige gedetineerden komen is triestig. Het grootste deel komt uit de armoede, heeft een traumatische jeugd gehad of is misbruikt geweest. “Ik heb dikwijls gedacht: ‘Mocht ik in haar schoenen hebben gestaan, wat zou ik gedaan hebben?’” De Maesschalck kan in verschillende gevallen begrip opbrengen voor de misdaad. “Een misdaad is nooit goed te keuren maar dat mensen iets in een vlaag van woede doen is voor mij te begrijpen. De belangrijkste les die ik geleerd heb in de gevangenis is: zeg nooit ‘mij overkomt het nooit’.”
Zeg nooit: ‘mij overkomt het nooit’Nancy De Maesschalck
De reacties op De Maesschalcks engagement zijn geenszins positief. “Mensen bekijken mij alsof ik van een andere planeet kom. Er wordt geredeneerd met de gedachte dat er maar één misdaad in de wereld is gebeurd, namelijk de Dutroux-affaire.” Ondanks de negatieve reacties is De Maesschalck steeds blij als ze een voordracht heeft gegeven. “Er zijn altijd enkele personen die nadien wel iets positiefs komen zeggen en die wel respect hebben voor wat ik doe.” Negatieve vooroordelen over gedetineerden komen vaak voor. Mensen noemen een gevangenis een hotel omdat gedetineerden een televisie op hun kamer hebben. “Ze mogen niet vergeten dat gedetineerden daarvoor betalen. Zonder een vorm van afleiding zou je gek worden.”
De Maesschalck is ervan overtuigd dat het systeem van straffen achterhaald is. De heersende toon is dat ze gedetineerden zolang mogelijk moeten straffen. Er wordt over het hoofd gezien dat 95% van de gedetineerden vrijkomt en zich dan moet re-integreren in de maatschappij. Lange gevangenisstraffen zijn niet de oplossing. “Alle gedetineerden, intelligent of niet, krijgen na verloop van tijd te maken met een tunneleffect. De wereld om hen heen wordt smaller en zo stompen ze af. Dat zorgt ervoor dat de inspanning om te integreren na een lange gevangenisstraf duizend keer zo groot is.” Volgens haar wordt er angst gezaaid in de maatschappij op alle terreinen en wordt dat vertaald in strengere, zwaardere en langere straffen. “Dat allemaal gaat van de mens zeker geen betere mens maken. De gevangenis is de universiteit van de misdaad: wat je niet kunt, ga je daar leren.”
De auteur
