Spread the bread: vriendschapscake Hermanbrood verbindt mensen

Willem Hantson (30) en Lore Gillis (23) vormen al zeven jaar een stel, ook daar zit een Hermanbrood voor iets tussen. Fotocredit: Jietse Vandenbussche

De vonk sloeg over toen ze hand in hand ‘water water, wij drinken liever bier’ zongen.  Acht jaar geleden leerden Willem Hantson (30) en Lore Gillis (23) elkaar kennen in de Roeselaarse volksdansgroep Choronde. Door het leeftijdsverschil duurde de paringsdans uiteindelijk een jaar. “Na een verleidingsstrategie van mails, dates en een Hermanbrood hapte ik toe”, vertelt Lore glunderend.

We zitten met een Hermanbrood op onze vensterbank. Niet de trippende Nederlandse muzikant, maar de rondreizende vriendschapscake. Herman Brood was de Nederlandse incarnatie van het sixties credo sex, drugs & rock ’n roll. Met hits als ‘Saturday night’ en ‘Rock ’n roll junkie’ verzilverde hij eind jaren 70 de status van hippie-icoon der lage landen. Tegenwoordig is er ook een vriendschapsbrood naar hem vernoemd.

Middeleeuwse wortels

Een Hermanbrood is een zuurdesemdeeg. Wat het deeg zo speciaal maakt, is dat het leeft en je het beslag doorgeeft. Tien dagen groei je naar elkaar toe. Je moet een Hermanbrood roeren en voeden vooraleer het payday is en er brood op de plank ligt. Naast smultijd is dag tien ook doorgeeftijd, want een Hermanbrood is niet te koop, je krijgt er één.

Het deeg heeft zijn oorsprong in de middeleeuwen. “Gist was in die tijd niet vanzelfsprekend”, verklaart Willem die werkt als stadsarcheoloog van Roeselare. “Het was niet verkrijgbaar bij handelaars, je moest op jacht naar een wilde gist. Een wilde gist vangen is een kom met bloem en melk in de zon plaatsen en wachten tot het mengsel begint te gisten. Wanneer een bakker een uitstekende wilde gist ving, verspreidde hij zijn gist onder zijn bakkersgilde en konden ze aan de slag.”

Met de opkomst van mailcorrespondentie eind jaren 90 ontstond er een nieuwe hype: online kettingbrieven. In Denemarken werd via het kettingbrief principe het recept van een vriendschapsbrood doorgemaild. Via het internet raakte het fenomeen al snel wereldwijd verspreid. In Nederland circuleerde al snel de naam Hermanbrood. Een knipoog naar hippie-icoon Herman Brood. De perfecte naam voor een concept dat zich nestelt binnen de deeleconomie van de hippies.

Willem de broodridder

In diezelfde periode waarin hij Lore leerde kennen, maakte Willem ook kennis met een Hermanbrood. Hij kreeg zijn eerste potje deeg van Vicky, een andere vriendin uit de volksdansgroep. Zij leerde het concept kennen via een Duitse Erasmusstudent die het deeg meebracht als ijsbreker. “Ik was laaiend enthousiast”, vertelt Willem. “Ik ben graag bezig met gebak en nu kon ik via een Hermanbrood anderen meesleuren in mijn bakplezier.”

Voor Willem, die niet actief is op de sociale media, was het ook een manier om opnieuw contact te zoeken met Lore. “Er was al een tijdje een klik tussen Willem en mij”, zegt Lore glimlachend. “In mei 2010 zouden we met de volksdansgroep naar een accordeonfestival gaan, uiteindelijk zei iedereen af en gingen we met ons tweetjes. Sindsdien ontstond er een waakvlammetje en stuurden we buiten de volksdans mails en brieven. In de zomer van 2010 zette Willem ook een Hermanbrood in de strijd. Na lang twijfelen over het leeftijdsverschil, gaf ik uiteindelijk toe aan de vlinders in mijn buik.”

Ondertussen wonen Lore en Willem bijna twee jaar samen in Gent. Terwijl het koppel hun liefdesverhaal schaterlachend ophaalt, vult de keuken zich met een zurige gistgeur. Ze zijn bezig met het maken van een nieuw startdeeg. “Deze stap moet je normaal niet doen”, legt Willem uit. “Normaal krijg je een potje deeg van iemand. Met deze basis ga je dan tien dagen aan de slag. Een Hermanbrood moet dagelijks geroerd worden en op dag vier en negen moet je het deeg voeden met melk, suiker en bloem. Op dag tien verdeel je het deeg in vier gelijke porties. Eén portie houd je voor jezelf, twee porties geef je weg en met de laatste portie maak je een cake of brood.” Het vorige Hermanbrood van Willem heeft zes jaar stand gehouden, maar hij legde het loodje tijdens de verhuis van Roeselare naar Gent.

“Je bewaart het deeg op kamertemperatuur,” duidt Willem. “Zo kan het rustig gisten. Je legt wel best een handdoek over je kom, dan blijft je deeg stofvrij. Voortdurend intensief bezig zijn met je Hermanbrood is niet nodig. In de frigo gaat het mengsel in winterslaap, dan stopt het deeg met gisten. Na drie maanden kun je het deeg perfect uit comateuze toestand halen door het mengsel op temperatuur te brengen en opnieuw te voeden.”

Een Hermanbrood op dag vijf. Fotocredit: Jietse Vandenbussche

Vijf dagen later geeft Lore een verjaardagsfeestje met als thema Halloween. Het deeg is ondertussen flink gegroeid en rust bovenop de kast naast de Halloween gebakjes. Met in zijn hand een zelfbereide Halloween cocktail op basis van cassis, praat Willem over de milieuproblematiek en dierenwelzijn. Algauw sleurt hij de vriendschapscake erbij om zijn inspanningen te illustreren. “Het deeg kent doorheen zijn leven veel variaties. Iedereen gebruikt andere ingrediënten. Er zullen mensen kristalsuiker gebruiken, terwijl anderen misschien voor rietsuiker gaan. Sommigen zullen halfvolle melk gebruiken, terwijl wij sojamelk verkiezen. Wij zijn vegetarisch en kiezen voor sojamelk om dierenleed tegen te gaan. Zonder bevalling geen melk. De vrouwelijke kalfjes worden opgekweekt om terecht te komen in de melkindustrie. Terwijl de mannelijke kalfjes meteen naar de slachtbank worden afgevoerd voor hun vlees.”

Voedselbedeling

Op dag tien is een Hermanbrood volgroeid en werpt hij zijn vruchten af. Terwijl Lore vlug de afwas van gisteren doet, vertelt ze over de afwerking: “Je kan maken wat je maar wilt: peperkoek, broodpudding, cake of gewoon brood. Ook met smaken kan je experimenteren naar hartenlust. Wij gaan deze keer voor een chocoladecake met kaneel en noten.”

Eva Van Hecke (23), mede-alumni psychologie van Lore, is uitgenodigd om bij een theekransje de cake aan te snijden. Bij haar warme ontvangst krijgt ze meteen een potje deeg. Na de uitleg van Willem en Lore klaart de verbazing op naar enthousiasme. “Ik ga zeker meedoen, ik weet zelfs meteen wie mijn eerste slachtoffer wordt. Mijn schoonmoeder is een echte keukenprinses en geeft mij altijd soep of gebak mee. Nu kan ik haar hopelijk eens verrassen met een Hermanbrood.”

Eva Van Hecke wordt bij haar entree meteen verrast met een portie Hermanbrood. Fotocredit: Jietse Vandenbussche

Terwijl het deeg kennis maakt met de oven, haalt Lore Het Slimste Mens Ter Wereld bordspel boven. Na twintig minuutjes in de oven overvalt ons een chocoladegeur, het water komt ons al in de mond. Na een overwinning van Willem ruimt het bordspel plaats voor een ovenverse cake. Eva snijdt de chocoladecake nieuwsgierig aan. “Mmmm het smaakt naar kruidenkoek met chocolade”, getuigt Eva lachend. “De textuur doet denken aan broodpudding en de chocolade zorgt voor een zoete toets.”

Het gezicht van Willem en Lore fleurt helemaal op bij Eva haar reactie. “Niet iedereen apprecieert het concept”, vertelt Lore sereen. “Toen ik enkele jaren geleden op een verjaardagsfeestje trakteerde met een Hermanbrood, werd mijn cake verketterd. Ze vonden het vies omdat er melkrestanten aanwezig waren van enkele jaren oud. Nochtans ben ik er nooit ziek door geworden.” Willem verzekert ons van de hygiëne: “De starters van de ketting voegen gist toe aan het begindeeg. De gist is het kloppend hart van een Hermanbrood. Hierdoor kan het deeg rijzen en wordt het beschermd tegen rotten.”

Hoera, de vriendschapscake heeft zijn eerste welp geworpen. Tijd voor een theekransje in het sfeervolle appartement met talrijke sfeerlampjes en vintage meubeltjes. Fotocredit: Jietse Vandenbussche

Zonder een Hermanbrood had deze gezellige praatavond niet plaatsgevonden. Het brengt mensen dichter bijeen. “Met mijn vorige deeg trakteerde ik altijd op verjaardagsfeestjes of op mijn werk”, verhaalt Willem. “Ik zag het altijd als een sfeermaker of ijsbreker.” Wanneer ik mijn jas aantrek om huiswaarts te keren, overhandigen Lore en Willem mij het tweede potje deeg. Merci voor de nieuwe logé!

Zelf een Hermanbrood maken? Klik dan hier voor het recept.