Ithaque
Het Franse Straatsburg staat bekend als een mooie, historische stad. Het is echter ook een grootstad met een drugprobleem. De Straatsburgse politie probeert de situatie onder controle te houden met harde acties, maar de stad heeft ook al twintig jaar lang een organisatie die het anders aanpakt: Ithaque. Directrice Daniele Bader-Ledit maakt de balans op. “Ik heb niet de indruk dat het gebruik van heroïne in de Elzas verminderd is”, zegt ze.
Het druggebruik in de Elzas lijkt stabiel. “Maar de laatste tijd circuleert er op de straten een heroïne van hoge kwaliteit”, waarschuwt ze. “Dat wil zeggen dat er meer kans is op overdosis en er sneller een fysieke afhankelijkheid optreedt. Ik weet niet of die situatie permanent is, maar ik maak me er zorgen over.”
Methadon verkocht per honderd inwoners tussen 20 en 39 jaar in 2011 (Bron: Odicer)
Dokter, sociaal werker en verpleger
“Ithaque bestaat twintig jaar, sinds de uitbraak van de aidsepidemie eind jaren ‘80”, vertelt Bader-Ledit. “We zijn toen begonnen werken met Dokters van de Wereld, een internationale humanitaire organisatie. We hebben een afkickprogramma opgesteld. Omdat we geen vaste locatie hadden, werkten we een jaar lang vanuit een bus. Daar wisselden we ook al gebruikte naalden in voor steriel materiaal. Daarna hebben we een zorgcentrum opgericht voor methadonpatiënten. Methadon is een heroïnesubstituut dat we gebruiken om ontwenningsverschijnselen tegen te gaan. Vandaag is Ithaque een volwaardig zorg- en afkickcentrum.”
“Volwassenen blijven vaak grote kinderen” Daniele Bader-Ledit, directrice van Ithaque
(c) Koen Van Damme
“Wij helpen mensen die willen afkicken. Meestal helpt een substitutiebehandeling. We hebben ook een lokaal netwerk opgebouwd met huisdokters uit de stad. die doen samen met sociaal werkers interventies. Het netwerk bestrijkt de hele regio en bestaat uit ongeveer een miljoen mensen. Ithaque is dokter, sociaal werker en verpleger.”“Iedereen is welkom in het zorgcentrum. Een afspraak is niet nodig. Je kan altijd een toxicoloog, verpleger of een dokter terecht”, zegt Bader-Ledit. “Patiënten kunnen vrijwillig uit het programma stappen, als ze tests afleggen bij de toxicoloog en spreken met een sociaal werker. Het team maakt dan een beslissing. Desnoods zorgen we voor begeleiding naar bijkomende hulp. Er zijn natuurlijk urinecontroles om na te gaan of een persoon zich niet aanmeldt om aan gratis drugs te komen. Verder zijn er geen specifieke toelatingstesten.”
“Enkel een afkickcentrum of een dokter die aan een ziekenhuis verbonden is mogen methadon voorschrijven. Daarna kan je het gaan afhalen bij de huisdokter. De mensen die hier elke dag komen krijgen een gematigde dosis om te stabiliseren. Daarna verlagen we stapsgewijs de dosissen waarin we het product toedienen.”
Knooppunt
“Ongeveer 2% van de jongeren tot zeventien jaar in de Elzas experimenteert met heroïne. Dat ligt gelijk met het Franse gemiddelde. De verkoop van methadon is er echter opmerkelijk hoog. “We worden pas later heroïneverslaafde”, legt Bader-Ledit uit. “De eerste keer dat mensen gebruiken is vaak tussen de negentien en eenentwintig jaar. Er zijn veel mogelijkheden in deze regio om veilig te kunnen gebruiken. Er zijn vervangproducten zoals Steribox en Subutex, al blijft Methadon het meest gebruikte middel bij Ithaque. Veel druggebruikers ondervinden ook al heel vroeg dat ze steeds nieuw materiaal moeten gebruiken. Samen met het grote aantal gebruikers zorgt dat ervoor dat er veel materiaal verkocht wordt. Maar dat betekent ook er een sterk verminderd risico is voor gebruikers in deze regio.”
“Daarvoor hebben we ook een project opgezet voor gebruikerszalen in Straatsburg.” Zo’n zaal of ‘shoot room’ stelt druggebruikers in staat om op een veilige manier hun verslaving te bevredigen. Er zijn gesteriliseerde naalden beschikbaar en alles staat onder toezicht van verpleegkundigen. Straatsburg wordt mogelijk de tweede stad in Frankrijk na Parijs met een shoot room. “Op die manier kunnen we ook contact houden met mensen die niet meer bij het zorgcentrum willen langskomen”, zegt Bader-Ledit. “Mensen die afkicken worden heel kwetsbaar voor andere verslavingen zoals alcohol.”
Door het grote aantal gebruikers in Straatsburg is de hulp van Ithaque er broodnodig. “De Elzas is een knooppunt van drugstrafiek. Er is veel circulatie tussen naburige landen zoals Nederland, Italië en Zwitzerland. Veel van dat verkeer gaat via grensstad Straatsburg. Vandaar ook het grote aanbod.”
“De Elzas is een regio waar stad, staat en gemeenschap goed samenwerken. Voor een experiment zoals de shoot room is dat erg belangrijk. We zijn er ook bij gebaat dat de gebruikers vertrouwen in ons hebben zodat ze de zalen gebruiken.”
Daniele Bader-Ledit vindt dat echter niet voldoende. “Ik denk dat de trafiek harder moet aangepakt worden. Mensen die het leven van anderen in gevaar brengen moeten vervolgd worden. De politie moet zijn werk doen, en zich meer richten op de grote spelers in plaats van gebruikers. In Frankrijk bestaat er wel en consensus over het straffeloos stellen van die gebruikers.”
Bevrijden
Ithaque besteedt ook aandacht aan de familie- en vriendenkring van haar patiënten. “Consultaties met de familie gebeuren gescheiden van de patiënt. We organiseren geen groepstherapie”, aldus Bader-Ledit. “Bij sommige verslaafden is het een grote hulp als hun vrienden en familie betrokken worden bij het afkickproces. Sommige mensen hebben vooral nood aan steun van hun ouders. Zelfs volwassenen blijven vaak grote kinderen.”
“We stellen onszelf wel vaak de vraag of we mensen werkelijk kunnen bevrijden van hun verslaving. Er zijn personen die er door een methadonbehandeling in slagen hun heroïnegebruik stop te zetten. Sommigen kunnen later zelfs hun dosis methadon afbouwen tot ze compleet drugsvrij zijn.
Het discrete gebouw van Ithaque ligt in het centrum van Straatsburg.
(c) Koen Van Damme
Maar veel personen blijvenlang een behandeling met methadon volgen. Toen we het centrum openden waren er personen die tot twintig jaar lang een behandeling nodig hadden om een drugsvrij leven vol te houden. Elke keer dat hun dosering vermindert, winnen ze een beetje aan levenskwaliteit. Ze vinden werk, stichten een familie of halen de banden met hun familie opnieuw aan”, zegt Bader-Ledit hoopvol. Maar lang niet iedereen kan volledig afkicken. “Er zijn veel mensen die hervallen. Het is nooit eenvoudig en er is geen vast plan. Dingen als preventiemiddelen, proper materiaal en hulp van Ithaque betekenen niet noodzakelijk dat je leven helemaal drugsvrij wordt. Zo gaat het bijna nooit. Op moeilijke momenten grijpen ex-verslaafden vaak terug naar de heroïne. Zo belanden ze opnieuw in het afkickcentrum. Voor sommige mensen gaat het vlot en is alles op drie jaar geregeld, voor anderen duurt het langer en is het moeilijker.”“Gelukkig ondervinden we weinig tegenstand van de mensen in de wijk. Toen we ons hier vestigden hebben we een opendeurdag gehouden. We hebben duidelijk uitgelegd wat we doen. Als er problemen zijn of iemand zich zorgen maakt, kunnen ze ons steeds verwittigen. Dan grijpen we meteen in. Zo werden er eens naalden gevonden op een klein pleintje in de buurt”, vertelt Bader-Ledit. “Die zijn we meteen gaan opruimen en nu doen we er regelmatig een inspectieronde. Soms zijn er verslaafden die gewelddadige neigingen hebben en amok maken. Ook dan doen we ons best om de gemoederen te bedaren. Maar dat gebeurt natuurlijk niet elke dag. Meestal is het hier zeer rustig.”
Evolutie van het percentage jongeren tot 17 jaar dat al heeft geëxperimenteerd met heroïne – vergelijking tussen Frankrijk en Elzas. (Bron: Odicer)
Koen Van Damme, Aron Van Caekenberghe & Sebastian Van Uytfange
De auteur
