In een wereld waarin sociale media een belangrijke rol spelen, is Instagram uitgegroeid tot een van de populairste mediaplatforms. Vooral bij jongeren is Instagram niet meer weg te denken uit hun dagelijkse leven. Het platform biedt een podium voor creativiteit en zelfexpressie. Nog nooit was het zo gemakkelijk om in contact te komen met gelijkgestemde individuen. Maar is dat alles slechts virtuele schijn? Al meermaals is bewezen dat achter die glanzende façade vaak een donkere realiteit schuilt. Zo kan Instagram leiden tot gevoelens van eenzaamheid, angst en depressie. De druk om aan onrealistische schoonheidsidealen te voldoen kan soms ondraaglijk zijn.
Infografiek
Onderstaande infografiek toont u de impact van Instagram. Hij belicht de cijfers wereldwijd en toont vervolgens de impact van Instagram op het mentaal welzijn van jongeren.
Jezelf vergelijken met anderen
Jongeren vergelijken zich voortdurend met mensen die knapper lijken te zijn en het beter lijken te hebben”.
Lien Faelens, klinisch psycholoog
Volgens Lien Faelens lijkt de sociale vergelijkingscomponent een grote negatieve invloed te hebben op het mentaal welzijn van jongeren die Instagram gebruiken. Jezelf voortdurend vergelijken met anderen kan leiden tot gevoelens van onzekerheid en ontevredenheid. Cyberpesten kan die gevoelens nog versterken. “Hoewel Instagram veel positief beeldmateriaal bevat zoals foto’s en video’s via reels, vergelijken jongeren zich voortdurend met mensen die knapper lijken te zijn en het beter lijken te hebben.” Zo’n vergelijking wordt ook wel eens een opwaartse vergelijking genoemd. We gaan ons hierbij vergelijken met de ‘superieure’ andere. Jezelf vergelijken met ideaalbeelden die je ziet op Instagram kan een negatieve invloed hebben op je mentaal welzijn. Je kan aan jezelf beginnen twijfelen.
Daartegenover staat de neerwaartse vergelijking. Daarbij gaan mensen zich vergelijken met personen die het ‘slechter’ hebben dan zij. Dat kan je zelfvertrouwen een boost geven. Je kan je voor even beter voelen.
Het is normaal om jezelf af en toe af te vragen hoe je eigen leven zich verhoudt tot dat van anderen. Iedereen vergelijkt zichzelf af en toe met anderen. Het gebeurt bewust of onbewust. Maar jezelf constant vergelijken is niet goed. In plaats daarvan concentreer je je beter op je eigen groei.
De negatieve kant van Instagram
Het fameuze platform Instagram is ondertussen niet alleen bij jongeren bekend. Zeker een op zeven mensen wereldwijd gebruikt de app. Het laat gebruikers toe om ononderbroken te communiceren en om foto’s en video’s te delen met elkaar. Het is een van de populairste apps en wordt van jongs af aan door veel mensen gebruikt, maar net zoals elk sociaal medium heeft het een keerzijde. Celine Rademakers is 21 jaar en is sinds oktober 2022 Instagramloos. Haar mentale gezondheid werd haar eerste prioriteit. Ze heeft nog geen seconde spijt gehad dat ze haar account verwijderde.
Ik wist niet meer of ik dingen voor mezelf deed of gewoon om ze op Instagram te kunnen plaatsen”.
Celine Rademakers (21)
Doorheen de jaren heeft de app veel transformaties ondergaan: een nieuw en ‘fancy’ logo, de verhalen of stories en de reels. Door de nieuwe updates stak Celine er te veel tijd in. Tijd die ze ondertussen aan andere nuttige dingen had kunnen spenderen. Doelloos reels kijken werd haar nieuwe guilty pleasure, maar gelukkig werd ze er niet van. De app kostte haar veel tijd, waardoor ze moeite had om haar schoolwerk af te ronden. Het platform werd heel aanwezig in haar leven en haar telefoon plakte aan haar handen. Na een tijdje begon ze zich meer bewust te zijn van de negatieve kant van de app. “Ik wist niet meer of ik dingen voor mezelf deed of gewoon om ze op Instagram te kunnen plaatsen, zodat mensen me interessant zouden vinden.”
De content die ze te zien kreeg, verschilde van fases in haar leven. Desondanks was er toch een rode draad te zien op Celine’s Instagrampagina: accounts over haar hobby, de paardensport. De jaloezie en haar lager zelfbeeld zorgden ervoor dat ze de goesting om haar sport verder te zetten verloor. De negatieve gevolgen van de app op haar dagelijkse leven en op haar mentale gezondheid begonnen op te stapelen en dat was voor haar het kantelpunt.
Online therapie
Psycho-educatie, waarbij we jongeren informeren over geestelijke gezondheid en mentale problemen, is absoluut noodzakelijk”.
Tom Van Daele, klinisch psycholoog
Psychologen en psychotherapeuten begeven zich steeds vaker op Instagram om informatie te verspreiden. Tom Van Daele, klinisch psycholoog, juicht dat initiatief toe. “Wie anders dan deze deskundigen zijn geschikt om correcte info te delen? Die psycho-educatie, waarbij we jongeren informeren over geestelijke gezondheid en mentale problemen, is absoluut noodzakelijk.” Denk hierbij aan onderwerpen zoals: wat is een angststoornis? En waar kan ik hulp krijgen? Ook destigmatisering is van groot belang. Volgens Van Daele moeten jongeren weten dat hulp zoeken normaal is. Maar wat hij liever niet ziet gebeuren is daadwerkelijke hulpverlening of therapie op Instagram. Beluister hier waarom:
Gelijkgestemde zielen
Hashtags en community’s zijn razend populair op Instagram. Mensen met gelijke passies en interesses komen op die manier in contact met elkaar. Gebruikers kunnen ideeën uitwisselen en elkaar inspireren. Die verbintenis kan leiden tot samenwerking en misschien zelfs vriendschap.
Daarnaast zien we ook steeds vaker dat jongeren begrip en empathie tonen voor leeftijdsgenoten in vergelijkbare situaties. Peersupport wordt dat ook wel eens genoemd. Volgens Tom Van Daele staan jongeren er dus niet alleen voor. Je kan je gevoelens delen met gelijkgestemden en daar steun uit halen.
Instagram als creatieve uitlaatklep
Instagram is niet alleen een app waar sociale standaarden bepaald worden en waar gebruikers zich zo goed mogelijk proberen te profileren naar de buitenwereld. Jacotte Brokken ziet de app eerder als een creatieve uitlaatklep. Brokken is niet alleen weervrouw bij de VRT en docent aan de Arteveldehogeschool, ze is ook een actief Instagramgebruiker. Op haar stories zie je dagelijks een nieuwe foto of video passeren, maar ook reels maken en foto’s posten op haar feed kan ze, en doet ze. Ze beschouwt Instagram eerder als een amusante en artistieke manier om interactie aan te gaan met mensen met gelijkaardige passies en interesses. De app is voor haar eerder een vriendenplatform waar ze spontane content kan plaatsen en waar ze kan tonen dat hokjesdenken passé is. Haar inspiratie komt vooral uit de body positivity community, maar mentale gezondheid laat ze niet links liggen. Het geestelijk welzijn moet bespreekbaar worden en blijven. Al vindt Jacotte wel dat online oplossingen zoeken niet de beste manier is. “Als je naar oplossingen wilt zoeken, blijf ik een voorstander om er in het echt over te praten en met mensen die er expertise in hebben.”
Hulp vragen is oké
Instagram kan een bron van inspiratie zijn. Maar we mogen niet vergeten dat het platform ook een keerzijde kent. Het wordt dus hoog tijd dat we jongeren aanmoedigen om offline momenten te omarmen en hun eigenwaarde niet te laten afhangen van virtuele bevestiging. Je verdient het om je beste zelf te zijn en soms betekent dat een beetje extra steun vragen aan bijvoorbeeld een psycholoog.
Auteurs: Isaura Aps, Evelyne Niyonzima en Anna Buntinx
De auteur
