© Zaman Vandaag België
De mislukte staatsgreep in Turkije bracht een periode van onrust teweeg in de Turkse gemeenschap in België. Na de coup van 15 juli werden journalisten van Zaman Vandaag België persoonlijk bedreigd. Ook abonnees en adverteerders vreesden verklikking en zwarte lijsten. Toen de website midden augustus gehackt werd en enkel nog een AKP-propagandafilm te zien was, besloot de redactie om ermee te stoppen. “Het werd te gevaarlijk”, vertelt gewezen hoofdredacteur Mete Öztürk.
Hoe heeft u de berichtgeving over de Turkse staatsgreep aangepakt?
“Ik ben meteen uit vakantie teruggekomen. Onze krant had op dat moment een zomerstop van vier weken, maar we bleven online wel actief. Net zoals alle andere Zaman-redacties in Europa hebben we de couppoging met de strengste woorden veroordeeld. Hoeveel kritiek onze krant ook heeft op de Turkse regering, een democratie mag nooit omvergeworpen worden.”
Voelde u toen al snel dat er een bedreiging was voor de krant?
“Ik wist meteen dat het geen goed nieuws betekende voor de krant. De Gülenbeweging, die gelieerd wordt aan Zaman Vandaag, was een zondebok geworden voor alle problemen in Turkije. Voor de staatsgreep beweerde Erdogan dat de beweging een terroristische organisatie was, maar niemand in Turkije geloofde hem. Zelfs de grootste critici vonden de link met een terreurorganisatie overdreven. Maar na 15 juli versterkte de vijandigheid tegenover onze krant. Er waren tweehonderdvijftig burgers omgekomen en Erdogan wees meteen in de richting van de Gülenbeweging.”
Lezers waren bang om de krant in hun brievenbus te ontvangenMete Öztürk
Welk effect had dat op de abonnees van uw krant?
“Het grote probleem was dat ook zij gevaar liepen. Erdogan had al snel een kliklijn geopend, op zoek naar namen van Gülenisten en trouwe Zaman-abonnees. De bedreigingen werden dus heel persoonlijk. Lezers hadden schrik om de krant in hun brievenbus te ontvangen. Zaman-journalisten werden bij naam genoemd. Ik was vooral ongerust over mijn ouders. Toen ze in september terug naar België reisden, werden ze van top tot teen onderzocht in de luchthaven van Turkije. Ze waren echt bang. Mijn vader is bijna zeventig jaar oud en op zo een leeftijd wil je niet je laatste jaren in de gevangenis doorbrengen, want dat is de realiteit in Turkije. Bejaarden worden aangehouden, omdat ze hun kinderen niet kunnen vinden. Dat zijn maffiapraktijken.”
Heeft u zaken geschreven waarvan u wist: dit gaat zeker een reactie uitlokken?
“De grootste kritiek was niet te wijten aan Zaman Vandaag, maar kwam door wat ik in de Belgische media verkondigde over de Turkse regering die de persvrijheid aan banden aan het leggen was. Mensen noemden mij een landverrader en zeiden dat ik opgehangen moest worden op het Taksimplein in Istanbul als een voorbeeld voor andere verraders.”
Zijn er zaken die u als journalist anders zou aanpakken?
“Toen ik in 2012 begon was Zaman Vandaag, en vooral onze moederkrant in Turkije, weinig kritisch tegenover de regering van de AKP. Nochtans waren er toen al geruchten rond nepotisme en corruptie. Wanneer ik nu terugblik, vind ik dat de krant toen een neutralere positie moest innemen in plaats van de regering door dik en dun te steunen. Maar ik heb geen spijt van het journalistieke werk dat we geleverd hebben. Zaman Vandaag focuste vooral op de Belgische actualiteit en nieuws uit de Turkse gemeenschap. Ik vond het contraproductief om aan de Turken, die hier al meer dan vijftig jaar wonen, nog altijd informatie uit Turkije te communiceren. Op dat vlak maakten wij echt het verschil met andere Turks-Belgische media.”
Politici beschouwden het als een buitenlands probleemMete Öztürk
Had u meer steun verwacht uit politieke hoek of van andere mediacollega’s?
“Ik was heel verrast door de steun van mijn Belgische medecollega’s. Er is veel verschenen in de pers toen Zaman Vandaag stopte. Vanuit de Turkse gemeenschap was de sfeer anders: slechts één Turkse collega belde me op om zijn medeleven te betuigen. Hij vertelde dat hij er helaas niets kon over schrijven, omdat hij anders zelf in de problemen zou komen.”
“Op politiek vlak was ik sterk ontgoocheld. Ik verwachtte daar geen extra steun, maar het werd gezien als een buitenlands probleem. De politici waren heel voorzichtig naar Turkije toe door de migratieproblematiek. Die voorzichtigheid gaf de Turkse regering meer moed en kracht om haar zuiveringsoperaties door te zetten in het buitenland. Er kwamen bijvoorbeeld parlementsleden van de AKP naar Beringen om haat te zaaien en Belgische instanties lieten dat zomaar toe. Bij onze noorderburen daarentegen is er veel meer debat rond gevoerd: in het parlement werden daarover plenaire zittingen gehouden. De problematiek werd er serieus genomen.”
Wat er gebeurd is, heeft dat uw engagement als journalist gekraakt?
“Het heeft mijn geloof in het Turkse volk gekraakt. Het is heel deprimerend, maar ik heb alle hoop in hen verloren. Als je ziet dat een grote meerderheid gewoon toekijkt en zwijgt, ondanks alles wat je geschreven hebt, dan weet ik niet meer wat ik die mensen nog kan vertellen. Wat kan ik nog doen om het volk te laten inzien dat er een heel verregaande schending van mensenrechten is in Turkije?”
Maar dat komt toch door een zeker angstklimaat?
“Ja, maar zij hebben het zo ver laten komen. Ze hadden in het begin moeten opkomen voor hun rechten. Het democratisch verkozen regime evolueert naar een dictatuur en de mensen moesten daartegen een front vormen. Helaas heerste in Turkije het gevoel van ‘wat mij niet raakt, mij niet deert’, maar uiteindelijk heeft het iedereen geraakt. In het begin werd er verteld dat het om een oorlog ging tussen de AKP en de Gülenbeweging, maar dat was niet zo. Na de Gülenbeweging werden de Koerdische media en hun politieke partijen gezuiverd en nu is het de beurt aan de seculieren.”
Journalisten die vragen stellen, zitten in het buitenland of de gevangenisMete Öztürk
‘Fethullah Gülen speelde waarschijnlijk geen rol in coup Turkije’ | NU – Het laatste nieuws het eerst op NU.nl https://t.co/4snc53WIi3
— Mete Öztürk (@Mete_Oztrk) 17 januari 2017
Weet u wat er echt gebeurd is tijdens de staatsgreep?
“Verschillende theorieën circuleren daarover. Erdogan stak meteen de schuld op de Gülenbeweging, maar die beweging is helemaal niet sterk vertegenwoordigd in het leger, dat vooral een Kemalistisch seculier karakter heeft. Recent lekte er trouwens nog een rapport van de Europese inlichtingendiensten dat aantoont dat Gülen waarschijnlijk niet achter de coup zit. Volgens mij ging het die nacht om een coalitie van voornamelijk Kemalisten, ultranationalisten en opportunisten die Erdogan zo snel mogelijk weg wilden. Dat kwam deels door onenigheid rond politieke keuzes van Erdogan zoals zijn aanpak in Syrië, maar ook omdat hun eigen positie bedreigd werd. Erdogan had al veel langer gepland om het leger te zuiveren van andersdenkenden. Misschien namen er aan die coalitie ook een aantal Gülenisten deel. Hoe het er precies aan toeging, zullen we nooit weten. Na de staatsgreep is er een onderzoekscommissie opgericht met de naam ‘Onderzoek naar een couppoging gepleegd door de Fethullah Gülen-terreurorganisatie’. Ze hebben de dader dus al gevonden. En aangezien er geen objectieve journalistiek meer geleverd wordt in Turkije en mensen angst hebben, kunnen we die vragen niet meer stellen. De journalisten die het wel doen, zitten in het buitenland of de gevangenis.”
Turkish Minute, één van de nieuwe initiatieven van Mete Öztürk
Bent u nog actief bezig als journalist?
“Ja, ik werk als freelancejournalist. Onlangs heb ik twee nieuwe websites opgericht, samen met verbannen journalisten uit Turkije. Het gaat om een Engelstalige en een Turkstalige website, respectievelijk Turkish Minute en TR724. Dit initatief geeft verbannen journalisten opnieuw een stem en staan los van Zaman Vandaag.”
Dus er is geen kans meer dat Zaman Vandaag opnieuw zal starten?
“Ik denk van niet. Mensen beginnen meteen te schelden, ongeacht de inhoud. De naam is te beladen.”
Lees verder in Scoop
Dit artikel komt uit de nieuwe Scoop, het magazine van de Bachelor Journalistiek.De auteur
