“Twintig jaar geleden was dit ondenkbaar”

Met 11,5 miljoen documenten over meer dan 200.000 frauduleuze offshore-entiteiten waren de PanamaPapers het grootste journalistieke onderzoek ooit. Een jaar lang werkten 370 journalisten wereldwijd in alle discretie samen rond het befaamde datalek. Kristof Clerix (Knack en MO*) en Lars Bové (De Tijd) waren verantwoordelijk voor het Vlaamse luik. “Wie vindt dat journalistiek een stille dood sterft, heeft de PanamaPapers duidelijk nog niet gelezen.”

Het verhaal is gekend: in het voorjaar van 2015 belt de -‘anonieme’- klokkenluider John Doe naar de Duitse krant Süddeutsche Zeittung. Hij beweert over belastende informatie te beschikken over het Panamese advieskantoor Mossack Fonseca. De omvang van het dossier is te groot voor één krantenredactie. Daarom schakelen Bastian Obermeyer en Frederik Obermaier de hulp in van het International Consortium of Investigative Journalism (ICIJ). Dat leidde tot een netwerk van meer dan tweehonderd onderzoeksjournalisten dat tweehonderdduizend geheime offshoreconstructies ontmaskerde.

De impact van de PanamaPapers op de onderzoeksjournalistiek is niet te onderschatten. “Actuele problemen zijn steeds meer grensoverschrijdend en nieuwsorganisaties werken op steeds grotere schaal. Het is niet meer dan logisch dat de journalistiek op een parallelle manier mee evolueert”, vertelt Kristof Clerix. “Twintig jaar geleden had geen enkele journalist gedroomd van een dusdanige samenwerking. De technologische evolutie heeft nieuwe deuren geopend voor de onderzoeksjournalistiek”, aldus Clerix.

“Mediaorganisaties stonden vroeger wat huiverachtig tegenover vernieuwing. Maar door afbrokkelende advertentiemodellen worden journalisten nu gedwongen om het anders te doen”, vervolgt Clerix. Terwijl onderzoeksjournalisten vroeger hun geheimen voor zichzelf hielden, delen ze die nu op grote schaal. Hierdoor kunnen we veel dieper graven dan alleenstaande mediaorganisaties.”

Lars Bové is ervan overtuigd dat er in de toekomst nog meer nieuwscoalities tot stand zullen komen. “De ICIJ kreeg in september al documenten in handen omtrent de Bahama Leaks en onlangs was het journalistennetwerk EIC verantwoordelijk voor de publicatie van Football Leaks”, stelt Bové.

“De onderzoeksjournalistiek gaat een mooie toekomst tegemoet. In tijden waar mensen niet gewillig zijn om te betalen voor dagbladen en online nieuws, is het belangrijk om op zijn minst het publiek aan onze kant te krijgen. De PanamaPapers zijn een meerwaarde voor het publiek en bewijzen dat onderzoeksjournalistiek nog lang niet dood is.”